Fundacje rodzinne w Polsce w ostatnich latach stały się popularnym rozwiązaniem do efektywnego zarządzania majątkiem rodzinnym i planowania sukcesji. Choć instytucja jest stosunkowo nowa w polskim systemie prawnym, oferuje wiele możliwości, które mogą przynieść istotne korzyści zarówno rodzinom, jak i ich majątkowi oraz prowadzonym działalnościom gospodarczym. Poniżej przedstawiamy kluczowe zalety wynikające z założenia fundacji rodzinnej w Polsce.
Stabilność i bezpieczeństwo finansowe dla beneficjentów
Fundacja rodzinna zapewnia stabilność i bezpieczeństwo finansowe dla beneficjentów. Dzięki jasno określonym zasadom dotyczącym wypłat oraz zarządzania majątkiem, beneficjenci mogą liczyć na regularne wsparcie finansowe, które może obejmować m.in. koszty edukacji, remontu, zakup mieszkania czy finansowanie inicjatyw gospodarczych beneficjenta. Takie rozwiązanie jest szczególnie istotne w różnego rodzaju sytuacjach kryzysowych, takich jak śmierć fundatora, choroba lub nagłe zmiany gospodarcze, mające wpływ na posiadany majątek.
Ochrona majątku rodzinnego
Jednym z głównych powodów tworzenia fundacji rodzinnych jest ochrona majątku rodzinnego. Wniesienie go do fundacji zabezpiecza przed podziałem i rozdrobnieniem.
Fundacja rodzinna, jako odrębna osoba prawna, posiada własny majątek, oddzielony od majątku fundatora i pozostałych członków rodziny. Z jednej strony oznacza to, że fundator nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania fundacji rodzinnej. Z drugiej, fundacja pełni funkcję zabezpieczającą majątek na wypadek niepowodzeń finansowych lub kryzysów, zarówno fundatora, jak i innych członków rodziny.
Fundacja rodzinna ponosi solidarną odpowiedzialność za zobowiązania fundatora, które powstały przed jej ustanowieniem. Oznacza to, że nie może służyć jako narzędzie do ukrywania majątku przed wierzycielami, nawet jeśli pełni funkcję tzw. skarbca rodzinnego. Dodatkowo, fundacja odpowiada za zobowiązania alimentacyjne fundatora, niezależnie od tego, czy powstały one przed czy po jej ustanowieniu.
Jeśli fundacja rodzinna funkcjonuje przez co najmniej 10 lat przed otwarciem spadku, jej majątek jest wyłączony z masy spadkowej, co chroni go przed roszczeniami spadkobierców oraz ewentualnych wierzycieli.
Ochrona majątku rodzinnego jest kluczowym celem statutowym każdej fundacji rodzinnej.
Uniknięcie potencjalnych długotrwałych sporów między spadkobiercami
Fundacja rodzinna pozwala na uniknięcie długotrwałych sporów pomiędzy spadkobiercami. Dzięki precyzyjnym zapisom statutowym dotyczącym dystrybucji majątku oraz zasad zarządzania fundacją, możliwe jest zminimalizowanie ryzyka konfliktów i sporów sądowych. Spory te nie tylko generują koszty sądowe, ale również prowadzą do naruszenia ciągłości prowadzonych działalności.
Zapewnienie ciągłości prowadzonej działalności gospodarczej
Fundacja rodzinna może odgrywać istotną rolę w zapewnieniu ciągłości prowadzenia działalności gospodarczej.
Choć jej działalność gospodarcza jest ograniczona do określonych przez ustawę obszarów, przekazanie majątku, takiego jak udziały w spółkach, do fundacji umożliwia kontynuowanie działalności bez zakłóceń, niezależnie od zmiany pokoleń. Dzięki temu możliwe jest utworzenie struktury holdingowej z fundacją na czele, co sprzyja stabilności rodzinnych firm.
Fundacja rodzinna może także udzielać pożyczek spółkom zależnym w ramach prowadzonej działalności, co wspiera rozwój biznesów zgodnie z wizją ich założycieli.
Dodatkowo utworzenie fundacji chroni rodzinny biznes przed przekazaniem go w osobom niepożądanym. W statucie fundacji rodzinnej powinny znaleźć się szczegółowe zasady dotyczące strategii inwestycyjnych oraz zarządzania.
Korzyści podatkowe
Zakładanie fundacji rodzinnych może wiązać się z istotnymi korzyściami podatkowymi. W wielu przypadkach przekazanie majątku do fundacji oraz jego dalsze inwestowanie może skutkować zmniejszeniem obciążeń podatkowych. Fundacje rodzinne są zwolnione z podatku dochodowego, co czyni je atrakcyjnym narzędziem do optymalizacji podatkowej. Dodatkowo, działania te nie są objęte podatkiem od czynności cywilnoprawnych (PCC), a obowiązek podatkowy powstaje dopiero przy wypłacie świadczeń.
Wypłaty z fundacji rodzinnej nie podlegają daninie solidarnościowej ani składkom na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne.
Ministerstwo Finansów w ostatnim czasie zapowiedziało możliwość wprowadzenia zmian w zasadach opodatkowania i funkcjonowania fundacji rodzinnych, które miałyby obowiązywać już od stycznia 2025 r. Zapowiedź ta spotkała się z szeroką krytyką, ponieważ planowane zmiany są niekorzystne dla podatników i osłabiają zaufanie obywateli do państwa. Szczególnie dotyczy to osób, które już założyły fundacje rodzinne i przeniosły do nich swój majątek.
Bez wątpienia, atrakcyjność fundacji rodzinnej jako instrumentu prawnego opiera się na stabilności prawa i jego interpretacji. Zmiany w ustawie, wprowadzone zaledwie rok po jej wprowadzeniu, nie sprzyjają poczuciu bezpieczeństwa prawnego. Mamy nadzieję, że Ministerstwo Finansów odstąpi od nowelizacji ustawy o fundacji rodzinnej w proponowanym kształcie.
Należy również zwrócić uwagę, że korzystanie z preferencji podatkowych związanych z funkcjonowaniem fundacji rodzinnych może podlegać ocenie w zakresie zastosowania klauzuli GAAR. Oczywiście wykorzystanie fundacji rodzinnej, nie jest wystarczającym powodem do wszczęcia postępowania. Muszą zostać spełnione przesłanki przewidziane w Ordynacji podatkowej, takie jak sztuczność działań strony oraz sprzeczność uzyskanej korzyści podatkowej z celem ustawy podatkowej lub jej przepisu. W przypadku, gdy organ podatkowy uzna zastosowanie klauzuli GAAR za uzasadnione, naliczy on należny podatek, nie uwzględniając ulg i zobowiąże fundację rodzinną do jego zapłaty.
Zapobieżenie rozdrobnieniu pozostawionego majątku
Fundacja rodzinna zapobiega rozdrobnieniu majątku. Dzięki centralnemu zarządzaniu, majątek pozostaje integralną całością, co umożliwia jego efektywne wykorzystanie i pomnażanie. Rozdrobnienie majątku zazwyczaj finalnie prowadzi do jego całkowitej utraty, co jest jednoznacznie sprzeczne z założeniami fundacji rodzinnej. W przypadku jego rozdrobnienia mogłyby ucierpieć również kolejne pokolenia, którym fundacja ma służyć.
Rozdzielenie funkcji beneficjenta od zarządu fundacją
Fundacja rodzinna umożliwia rozdzielenie funkcji beneficjenta od zarządu fundacją. Oznacza to, że beneficjenci mogą korzystać z majątku fundacji, nie ponosząc odpowiedzialności za jej prowadzenie. Taki model zarządzania pozwala na profesjonalne i efektywne administrowanie majątkiem przez wykwalifikowany zarząd, powołany zgodnie z postanowieniami w statucie. Dodatkowo, w strukturze fundacji rodzinnej może również funkcjonować rada nadzorcza, wspierająca nadzór nad jej działalnością.
Umożliwienie wielopokoleniowej sukcesji
Fundacje rodzinne stanowią doskonałe narzędzie do planowania wielopokoleniowej sukcesji. Przekazanie majątku do fundacji pozwala na utrzymanie nad nim kontroli przez wiele pokoleń, zgodnie z wolą założyciela. Dzięki temu, majątek rodzinny może być efektywnie zarządzany i wykorzystywany przez następców, zapewniając trwałość i stabilność finansową rodziny na długie lata, bez ryzyka rozdrobnienia majątku czy też zmiany przyjętej polityki i celów biznesowych.
Podsumowanie
Założenie fundacji rodzinnej w polskim systemie prawnym niesie ze sobą liczne korzyści, które mogą przyczynić się do stabilności finansowej rodziny, ochrony majątku oraz zapewnienia ciągłości działalności gospodarczej. Dzięki precyzyjnym regulacjom i korzyściom podatkowym, fundacje rodzinne są efektywnym narzędziem do zarządzania majątkiem i planowania sukcesji, przynoszącym wymierne korzyści dla kolejnych pokoleń.
Jeżeli chcesz dowiedzieć się więcej na temat fundacji rodzinnej, zapraszamy do kontaktu!
Michał Dziuba
Prawnik