System jakości i bezpieczeństwa w opiece zdrowotnej

Ustawa dotycząca jakości opieki zdrowotnej oraz bezpieczeństwa pacjenta wprowadziła znaczące zmiany dla podmiotów leczniczych w Polsce. Nowe regulacje mają na celu podniesienie standardów medycznych oraz poprawę bezpieczeństwa i satysfakcji pacjentów. W artykule zostaną przedstawione najważniejsze wyzwania, z jakimi mierzą się placówki medyczne podczas wdrażania tych przepisów, oraz zaproponowane praktyczne rozwiązania, które pomogą im dostosować się do nowych wymagań.

Wskaźniki jakości opieki zdrowotnej – co to jest?

Ustawa definiuje wskaźniki jakości opieki zdrowotnej, które należy uwzględniać przy tworzeniu wewnętrznego systemu jakości i bezpieczeństwa. Wskaźniki te obejmują trzy kluczowe obszary:

• kliniczny– zestaw wskaźników związanych z poziomem oraz efektami świadczonych usług medycznych, opisanych za pomocą określonych parametrów.
• konsumencki– wyniki badań opinii pacjentów na temat organizacji i przebiegu udzielania świadczeń zdrowotnych.
• zarządczy– wskaźniki dotyczące efektywności, wykorzystania zasobów oraz wdrażania systemów zarządzania, mierzone za pomocą określonych parametrów.

Wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem – kto  musi go wprowadzić oraz czym on jest?

Nowe przepisy nakładają na placówki medyczne współpracujące z NFZ obowiązek stworzenia i wdrożenia wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem. Taki system musi obejmować cztery kluczowe elementy:

• autoryzację,
• wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem,
• akredytację,
• rejestry medyczne zgodne z art. 2 pkt 12 ustawy z dnia 28 kwietnia 2011 r. o systemie informacji w ochronie zdrowia.

Wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem w placówkach medycznych obejmuje zasady, procedury, metody oraz opisy stanowisk pracy, mające na celu zapobieganie zdarzeniom niepożądanym. Do kluczowych elementów tego systemu należą:

• wprowadzenie procedur zarządzania ryzykiem – identyfikacja zagrożeń oraz wdrażanie działań korygujących,
• identyfikacja obszarów kluczowych dla poprawy jakości i bezpieczeństwa świadczeń zdrowotnych,
• określenie sposobu nadzorowania świadczeń zdrowotnych pod kątem ich jakości oraz bezpieczeństwa,
• monitorowanie jakości i bezpieczeństwa udzielanych świadczeń oraz regularna analiza wyników,
• monitorowanie zdarzeń niepożądanych,
• szkolenia personelu,
• badanie doświadczeń pacjentów.

Kto jest odpowiedzialny za prowadzenie systemu?

Za prowadzenie wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem odpowiada kierownik podmiotu wykonującego działalność leczniczą. Jego główne zadania obejmują:

• analizę przyczyn źródłowych zdarzeń niepożądanych,
• zapewnienie zasobów i informacji niezbędnych do skutecznego monitorowania jakości i bezpieczeństwa świadczeń zdrowotnych,
• opracowywanie dokumentacji określającej zasady, procedury, metody oraz opisy stanowisk pracy.

Do kiedy należy wprowadzić nowy system?

Wewnętrzny system zarządzania jakością i bezpieczeństwem w placówkach medycznych powinien zostać wdrożony do 30 czerwca tego roku. Jednak NFZ nie dostarczył szczegółowych wytycznych dotyczących jego wprowadzenia, co stwarza trudności dla wielu dyrektorów placówek medycznych. Brak jasnych przepisów i jednolitych standardów rodzi ryzyko nieprawidłowego lub niepełnego wdrożenia systemu. Ustawa nie przewiduje obecnie kar za niedopełnienie tego obowiązku, co może prowadzić do niewystarczającej ochrony pacjentów i potencjalnych problemów prawnych, takich jak roszczenia odszkodowawcze.

Autoryzacja i akredytacja

Ustawa nakłada obowiązek uzyskania autoryzacji przez wszystkie podmioty świadczące usługi medyczne refundowane przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ). Proces ten ma na celu ocenę, czy placówka spełnia ustalone standardy jakościowe, w tym czy posiada wewnętrzny system zapewniający jakość i bezpieczeństwo opieki zdrowotnej. NFZ, jako organ odpowiedzialny za rozdział środków publicznych na usługi zdrowotne, ma za zadanie zapewnić, że finansowane przez niego świadczenia są realizowane przez placówki gwarantujące odpowiednią jakość medyczną.

Autoryzacja udzielana jest na wniosek placówki przez Prezesa NFZ na okres 5 lat, a w przypadku autoryzacji warunkowej – na 1 rok. Proces rozpatrywania wniosku trwa 3 miesiące, w trakcie których przeprowadzana jest wizyta autoryzacyjna. W przypadku odmowy wydania lub cofnięcia autoryzacji, ponowny wniosek można złożyć dopiero po upływie 12 miesięcy od dnia doręczenia decyzji.

Poza obowiązkową autoryzacją, ustawa reguluje również dobrowolną akredytację, której celem jest potwierdzenie spełniania przez placówkę standardów akredytacyjnych w zakresie świadczeń zdrowotnych i funkcjonowania. Akredytacja jest udzielana na wniosek placówki w formie certyfikatu przyznawanego przez Ministra Zdrowia na okres 4 lat.

Uzyskanie akredytacji wymaga przejścia szczegółowej procedury oceniającej, która obejmuje wstępną ocenę wniosku, przegląd akredytacyjny przeprowadzany przez wizytatorów oraz sporządzenie raportu.

Aby otrzymać akredytację, placówka musi spełnić następujące warunki:

• spełnienie pojedynczych, obligatoryjnych standardów akredytacyjnych,
• uzyskanie co najmniej 75% maksymalnej możliwej sumy ocen poszczególnych standardów akredytacyjnych ogółem,
• uzyskanie minimum 50% maksymalnej możliwej sumy ocen dla każdego działu tematycznego.

Spełnienie tych wymagań świadczy o wysokiej jakości opieki i zgodności z obowiązującymi standardami, co przekłada się na większe zaufanie pacjentów oraz możliwość dalszego finansowania ze środków publicznych.

Podsumowanie

Ustawa o jakości w opiece zdrowotnej i bezpieczeństwie pacjenta wprowadza kluczowe zmiany mające na celu podniesienie standardów opieki medycznej, co ma prowadzić do zwiększenia bezpieczeństwa i zaufania do systemu ochrony zdrowia. Mimo to jej wdrożenie wiąże się z licznymi wyzwaniami i ryzykami, zarówno dla placówek medycznych, jak i ich kadry zarządzającej. Szczególnie istotne jest wprowadzenie wewnętrznego systemu zarządzania jakością i bezpieczeństwem, który wymaga wdrożenia procedur monitorowania i oceny jakości świadczonych usług oraz podejmowania działań korygujących i prewencyjnych. Kluczową rolę odgrywa tu zespół odpowiedzialny za opracowanie i wdrożenie systemu, przygotowanie dokumentacji oraz szkolenie personelu. Proaktywne podejście do realizacji wymogów ustawowych nie tylko przyczynia się do poprawy jakości świadczonych usług, ale także zwiększa ochronę prawną placówek medycznych, co w dłuższej perspektywie przynosi korzyści zarówno pacjentom, jak i samym placówkom.