Konsekwencje niewypłacalności spółki kapitałowej dla fundacji rodzinnej i fundatora

Fundacja rodzinna to specjalnie utworzony podmiot prawny, którego celem jest gromadzenie majątku rodzinnego oraz długoterminowe wspieranie interesów rodziny zgodnie z zasadami określonymi przez fundatorów w statucie. W przeciwieństwie do tradycyjnych fundacji, fundacje rodzinne koncentrują się na utrzymaniu i pomnażaniu majątku oraz na wspieraniu spójności rodziny.

Fundacje rodzinne mogą pełnić rolę nie tylko w gromadzeniu majątku, ale również w tworzeniu aktywnych struktur holdingowych, gdzie jako podmiot dominujący zarządzają działalnością operacyjną spółek. Dzięki temu możliwe jest ustanowienie przejrzystych zasad zarządzania przedsiębiorstwem, niezależnych od indywidualnych decyzji członków rodziny.

Zarząd fundacji rodzinnej, składający się z członków rodziny oraz zewnętrznych ekspertów, monitoruje wyniki spółek, zapewniając, że ich działania są zgodne z długoterminowymi celami i wartościami fundacji. Taki nadzór sprzyja obiektywności w zarządzaniu, zwiększa stabilność i efektywność przedsiębiorstwa oraz minimalizuje ryzyko konfliktów dotyczących jego kierowania.

Zarówno fundatorzy, jak i inne osoby, w tym członkowie rodziny i osoby niespokrewnione, mogą wnosić do fundacji rodzinnej udziały lub akcje, które posiadają w spółkach. W wyniku takiego wniesienia fundacja rodzinna staje się wspólnikiem spółki, a tym samym podmiotem dominującym w stosunku do tych spółek.

Warto jednak rozważyć, jak kształtuje się odpowiedzialność fundacji rodzinnej za zobowiązania spółki po wniesieniu do niej udziałów lub akcji, zwłaszcza w przypadku ewentualnej niewypłacalności spółki. Przede wszystkim należy zaznaczyć, że fundacja rodzinna jako wspólnik spółki kapitałowej nie ponosi odpowiedzialności za jej zobowiązania. Zasada ta wynika z przepisów Kodeksu spółek handlowych (art. 151 § 4, 300¹ oraz 301) oraz z zasady odrębności majątku spółki od majątku jej wspólników.

Spółka kapitałowa jako odrębna osoba prawna ponosi pełną odpowiedzialność za swoje zobowiązania, przy czym odpowiada za nie wyłącznie swoim majątkiem. Odpowiedzialność wspólników, w tym fundacji rodzinnej, ogranicza się jedynie do wartości wniesionych przez nich wkładów, co oznacza, że ryzyko finansowe związane z działalnością spółki nie wpływa bezpośrednio na majątek fundacji.

Jednakże wspólnik spółki może być bezpośrednio odpowiedzialny wobec spółki w następujących sytuacjach:

• za wniesienie wadliwego aportu (wkładu niepieniężnego) lub przeszacowanie jego wartości.
• za nabycie udziałów, w tym również przy ich wniesieniu do fundacji rodzinnej (w takim przypadku nabywca ponosi solidarną odpowiedzialność ze zbywcą za niespełnione zobowiązania wobec spółki związane ze zbytym udziałem).
• za otrzymanie od spółki wypłaty bez podstawy prawnej, na przykład w przypadku przyjęcia zawyżonej dywidendy, co rodzi obowiązek zwrotu nienależnie pobranej kwoty.

W kontekście odpowiedzialności fundacji rodzinnej istotne jest także określenie odpowiedzialności fundatora, który jednocześnie pełni funkcję członka zarządu spółki, w przypadku jej niewypłacalności. Zgodnie z art. 299 § 1 Kodeksu spółek handlowych, jeśli egzekucja przeciwko spółce jest bezskuteczna, członkowie zarządu odpowiadają solidarnie za jej zobowiązania.

Członek zarządu może jednak uwolnić się od tej odpowiedzialności, jeżeli udowodni, że w odpowiednim czasie złożono wniosek o ogłoszenie upadłości, otwarto postępowanie restrukturyzacyjne, zatwierdzono układ w postępowaniu o zatwierdzenie układu, albo że zaniechanie złożenia wniosku o upadłość nie wynikało z jego winy. Odpowiedzialność nie występuje również, jeśli pomimo braku wniosku lub postępowania restrukturyzacyjnego wierzyciel nie doznał szkody.

Dodatkowo, zgodnie z art. 21 ust. 3 Prawa upadłościowego, zarząd spółki odpowiada za szkodę spowodowaną niezłożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości w terminie 30 dni, chyba że nie ponosi winy. Członkowie zarządu mogą zwolnić się od odpowiedzialności, jeśli wykażą, że w odpowiednim czasie otwarto postępowanie restrukturyzacyjne lub zatwierdzono układ.

Zgodnie z powyższymi przepisami, członek zarządu spółki może ponosić osobistą odpowiedzialność za jej zobowiązania wobec osób trzecich w przypadku nieterminowego złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. W takiej sytuacji wierzyciele spółki mogą dochodzić swoich roszczeń z majątku osobistego członka zarządu, w tym z aktywów otrzymanych od fundacji rodzinnej, takich jak świadczenia czy darowizny.

W przypadku, gdy odpowiedzialność członka zarządu już istnieje, próby „uciekania” z majątkiem, np. poprzez przenoszenie aktywów na współmałżonka, fundację rodzinną lub inne podmioty gospodarcze, są ryzykowne i mogą prowadzić do podważenia takich działań przez wierzycieli za pomocą skargi pauliańskiej. Skarga pauliańska to narzędzie prawne chroniące wierzycieli w sytuacji, gdy dłużnik świadomie pozbywa się majątku, aby ich pokrzywdzić.

Należy jednak zaznaczyć, że fundacja rodzinna nie odpowiada automatycznie za wszystkie zobowiązania fundatora, który jest członkiem zarządu spółki.

Po pierwsze, fundacja rodzinna jest osobą prawną z własnym, odrębnym od fundatora majątkiem.

Po drugie, zgodnie z przepisami ustawy o fundacji rodzinnej, fundacja odpowiada solidarnie z fundatorem tylko za zobowiązania powstałe przed jej ustanowieniem, w tym z tytułu obowiązku alimentacyjnego. Odpowiedzialność ta nie może być wyłączona ani ograniczona bez zgody wierzyciela.

Jeżeli zobowiązania fundatora powstały przed ustanowieniem fundacji rodzinnej, fundacja będzie odpowiadać majątkowo wobec wierzycieli fundatora. W takiej sytuacji fundacja rodzinna nie stanowi skutecznego sposobu na uniknięcie odpowiedzialności za długi, które już istnieją.

Solidarna odpowiedzialność fundacji rodzinnej oznacza, że wierzyciel ma prawo zdecydować, czy domagać się całości lub części świadczenia od fundatora i fundacji wspólnie, tylko od fundatora, lub tylko od fundacji. Zaspokojenie wierzyciela przez któregokolwiek z dłużników zwalnia pozostałych. Przepisy pozwalają także na skierowanie egzekucji do majątku fundacji rodzinnej, jeśli egzekucja z majątku fundatora okaże się bezskuteczna. Odpowiedzialność fundacji jest jednak ograniczona do wartości mienia wniesionego przez fundatora do fundacji, według stanu z chwili nabycia oraz cen z momentu zaspokojenia wierzyciela.

Należy również zaznaczyć, że zobowiązania fundatora o charakterze alimentacyjnym (np. wobec dzieci lub byłego małżonka) są szczególnie chronione. Fundacja rodzinna odpowiada za zobowiązania alimentacyjne zarówno te powstałe przed jej ustanowieniem, jak i te, które powstaną później. Oznacza to, że fundacja może odpowiadać za zobowiązania alimentacyjne fundatora również wobec dzieci, które nie istniały w momencie jej utworzenia.

Uwzględniając powyższe aspekty, wniesienie udziałów lub akcji do fundacji rodzinnej może być sposobem na ochronę majątku przed przyszłymi zobowiązaniami spółki, w tym związanymi z jej niewypłacalnością, a także przed przyszłymi zobowiązaniami samego fundatora, w tym jako członka zarządu spółki (z wyjątkiem zobowiązań alimentacyjnych).

Jeżeli spółka stanie się niewypłacalna po utworzeniu fundacji rodzinnej, fundacja nie będzie odpowiadać solidarnie z fundatorem (członkiem zarządu spółki) za jej zobowiązania.

Jednakże, w zależności od okoliczności danej sprawy, istnieje możliwość, że wierzyciele skorzystają z tzw. skargi pauliańskiej. Oznacza to, że mogą oni wnieść do sądu o uznanie za bezskuteczną czynności dokonanej przez fundatora na rzecz fundacji rodzinnej, jeśli została ona wykonana z pokrzywdzeniem wierzycieli. Skarga pauliańska może dotyczyć na przykład wniesienia mienia przez fundatora do fundacji rodzinnej.

Załóż fundację rodzinną z Projektem Sukcesja!

Potrzebujesz pomocy przy zakładaniu fundacji rodzinnej, ale nie wiesz, jak zacząć? Projekt Sukcesja to idealne rozwiązanie! Oferujemy kompleksowe doradztwo, które sprawi, że proces tworzenia fundacji będzie prosty i bezproblemowy. Odwiedź naszą stronę i pozwól nam wspierać Cię w tym ważnym przedsięwzięciu!

Dowiedz się więcej: projektsukcesja.pl.