1 października 2023 r. weszła w życie duża nowelizacja ustawy o odnawialnych źródłach energii (Ustawa o OZE), która implementuje do polskiego systemu prawnego kolejną część dyrektywy RED II (Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2018/2001 z dnia 11 grudnia 2018 r. w sprawie promowania stosowania energii ze źródeł odnawialnych, Dz.U.UE.L.2018.328.82).
Nowe regulacje mają na celu w szczególności przyspieszenie rozwoju OZE, klastrów energii, spółdzielni energetycznych oraz wdrożenie cable poolingu.
Zmiany wynikają z polityki klimatycznej Unii Europejskiej i dążenia do ograniczenia emisyjności wymaga do czego przyczynia się zmiana miksu energetycznego i zastępowania źródeł węglowych zeroemisyjnymi oraz „zielonymi”. Promowana ma być generacja energii w zielonych rozproszonych źródłach wytwórczych oraz wytwarzanie i zużywanie energii na poziomie lokalnym.
W ramach rozwoju tzw. energetyki obywatelskiej wprowadzono nowe regulacje dotyczące klastrów energii oraz spółdzielni energetycznych mające na celu usprawnienie ich działalności.
Ustawa nakłada także szereg nowych obowiązków na Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki (URE).
Klastry energii
Zmodyfikowano definicję klastra energii, wzmocniono rolę jednostek samorządu terytorialnego, oraz określono obszar działania klastra, rolę koordynatora klastra oraz zakres i treść porozumienia o utworzeniu klastrów energii.
Modyfikacji uległy zasady współpracy klastrów z operatorami systemów energetycznych dystrybucyjnych oraz sprzedawcami energii.
Klastry energii zyskały wsparcie w postaci ulg w uiszczaniu opłat dystrybucyjnych, opłat związanych z systemami wsparcia OZE, wysokosprawnej kogeneracji oraz efektywności energetycznej.
Aby skorzystać z tych ulg konieczne jest uzyskanie wpisu do rejestru klastrów prowadzonego przez Prezesa URE oraz spełnienie minimalnych wymogów stawianych klastrowi energii co do zużycia energii z OZE, mocy zainstalowanej źródeł wytwórczych i magazynów energii oraz pokrycia zapotrzebowania na energię eteryczną własną produkcją.
Konieczne będzie jeszcze uzyskanie pozytywnej decyzji Komisji Europejskiej o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w tych przepisach z rynkiem wewnętrznym albo uznanie przez Komisję Europejską, że zmiany przepisów nie stanowią nowej pomocy publicznej.
Spółdzielnie energetyczne
Dla usprawnienia działalności spółdzielni energetycznych, które funkcjonują na podstawie wpisu do rejestru prowadzonego przez Dyrektora Generalnego KOWR znowelizowano szereg przepisów Ustawy o OZE, w szczególności w zakresie:
- definicji spółdzielni energetycznej i członka spółdzielni energetycznej,
- obszaru działania spółdzielni,
- ulg przysługujących spółdzielni energetycznej,
- obowiązków operatorów systemów dystrybucyjnych oraz sprzedawców energii względem spółdzielni.
Warto także zaznaczyć, że znowelizowane przepisy ustawy Prawo energetyczne przewidują preferencje dla przyłączania spółdzielni energetycznej do sieci elektroenergetycznej.
Cable pooling – współdzielenie infrastruktury przyłączeniowej
Znowelizowane przepisy Ustawy o OZE uregulowały możliwość współdzielenia infrastruktury przyłączeniowej (tzw. cable pooling).
Cable pooling polega na wykorzystaniu zabezpieczonych zdolności przesyłu energii – np. dla istniejącej już elektrowni fotowoltaicznej – do uruchomienia w tej samej lokalizacji i na tym samym przyłączu np. elektrowni wiatrowej.
Cable pooling ma pozwolić na bardziej efektywne wykorzystywanie już istniejących mocy przyłączeniowych umożliwiając korzystanie z energii z różnych źródeł na jednym przyłączu z siecią. Źródła odnawialne mogą się świetnie dobrze uzupełniać w profilu wytwarzania.
Cable pooling ma przyczynić się do zmniejszenia liczby sporów o odmowy przyłączenia do sieci i bardziej efektywnego wykorzystania już istniejących przyłączy dla bardziej efektywnego wykorzystania mocy z OZE.
Nowa infrastruktura może należeć do tego samego inwestora albo do różnych inwestorów.
W przypadku gdy infrastruktura należeć będzie do różnych inwestorów, mają współdzielić infrastrukturę energetyczną, uwzględniając większe zrównoważenie pod kątem profilu wytwarzania.
Nowe przepisy przewidują współdzielenie infrastruktury przyłączeniowej przez beneficjentów aukcyjnego systemu wsparcia oraz systemów FIT lub FIP, przy czym wytwórca energii elektrycznej w instalacji planowanej do przyłączenia nie może korzystać z mechanizmu wspierającego wytwarzanie energii ze źródeł odnawialnych przewidzianych Ustawą o OZE.
Konieczne jest wypracowanie indywidulanego modelu współpracy między właścicielami danych źródeł energii i wypracowania optymalnego podziału kosztów.
Wsparcie dla zmodernizowanych instalacji OZE
Dotychczasowe przepisy Ustawy o OZE zawierały co prawda ramowe regulacje dotyczące wsparcia zmodernizowanych instalacji OZE, jednakże ze względu na braku przepisów wykonawczych w praktyce nie mogły skutecznie funkcjonować. Zmodyfikowane przepisy mają umożliwić wytwórcom skorzystanie z tych rozwiązań.
Wprowadzono nową, rozszerzoną definicję modernizacji instalacji OZE, która wskazuje, że proces inwestycyjny może polegać zarówno na:
- odtworzeniu stanu pierwotnego lub zmianie parametrów użytkowych lub technicznych instalacji odnawialnego źródła energii, albo
- przekształceniu instalacji odnawialnego źródła energii w inny rodzaj instalacji odnawialnego źródła energii, z wyłączeniem przekształcenia w instalację spalania wielopaliwowego, albo
- przekształceniu jednostki wytwórczej niestanowiącej instalacji odnawialnego źródła energii w instalację OZE, z wyłączeniem przekształcenia w instalację spalania wielopaliwowego.
Instalacje zmodernizowane wykorzystujące różne rodzaje biogazu, hydroenergię czy też biomasę objęte mają być systemem taryf gwarantowanych FIT (feed-in-tariff). Z systemu FIT mogą korzystać wytwórcy energii w instalacji odnawialnego źródła energii o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej mniejszej niż 500 kW, którzy sprzedają lub będą sprzedawać niewykorzystaną energię elektryczną sprzedawcy zobowiązanemu.
Z kolei wytwórcy energii elektrycznej z odnawialnych źródeł energii w instalacji o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej nie mniejszej niż 500 kW i nie większej niż 1 MW, którzy sprzedają lub będą sprzedawać niewykorzystaną energię elektryczną do wybranego podmiotu innego niż sprzedawca zobowiązany będą mogły korzystać z systemu dopłat do ceny rynkowej FIP (feed-in premium).
Zgodnie z nowymi przepisami możliwy będzie również udział zmodernizowanych instalacji OZE w aukcjach na sprzedaż energii elektrycznej wytworzonej ze źródeł OZE.
Dla wytwórców energii elektrycznej z instalacji zmodernizowanych nie przewidziano jednakże odrębnych aukcji i mają oni uczestniczyć w aukcjach wspólnie z wytwórcami energii elektrycznej z nowych instalacji.
Warunkiem dla uzyskania wsparcia jest w szczególności uzyskanie od Prezesa URE zaświadczenia w systemie FIT / FIP lub zaświadczenia o dopuszczeniu do udziału w aukcji.
Okres i poziom wsparcia dla instalacji zmodernizowanych jest uzależniony od wysokości nakładów inwestycyjnych poniesionych na modernizację danej instalacji.
Zanim możliwe będzie skorzystanie z opisywanych rozwiązań przez wytwórców musi zostać wydana pozytywna decyzja Komisji Europejskiej o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w tych przepisach z rynkiem wewnętrznym albo uznania przez Komisję Europejską, że zmiany przepisów nie stanowią nowej pomocy publicznej.
Wsparcie operacyjne
Od 1 lipca 2025 r. możliwe ma być uzyskanie nowej pomocy operacyjnej dla instalacji OZE, które korzystały już z mechanizmów przewidzianych przepisami Ustawy o OZE, a którym upłynął już okres wsparcia – w formie wsparcia operacyjnego.
Dla instalacji o mocy zainstalowanej elektrycznej nie większej niż 1 MW, wykorzystujących różne rodzaje biogazu, hydroenergię czy też biomasę, wprowadzono system dopłat do ceny rynkowej podobny do funkcjonującego dotychczas mechanizmu FIP.
Wsparcie operacyjne dla takich instalacji można uzyskać na maksymalnie 10 lat od daty pierwszego dnia sprzedaży energii elektrycznej (jednakże nie dłużej niż do 31 grudnia 2034 r.).
Dla instalacji o łącznej mocy zainstalowanej elektrycznej większej niż 1 MW, wykorzystujących do wytwarzania energii elektrycznej różne rodzaje biogazu, hydroenergię oraz biomasę – z uwzględnieniem układów hybrydowych, jej współspalania w dedykowanych instalacjach spalania wielopaliwowego oraz instalacji termicznego przekształcania odpadów w wysokosprawnej kogeneracji – wprowadzono możliwość przystąpienia do aukcji na wsparcie operacyjne. Zwycięzca aukcji ma otrzymywać wsparcie przez 1 rok od wygrania aukcji i będzie następnie uprawniony do ponownego przystąpienia do kolejnej aukcji. Maksymalny okres takiego wsparcia przewidziano również maksymalnie do 31 grudnia 2034 r.
W ramach tych systemów nie będzie konieczności składania oświadczeń dotyczących pomocy publicznej.
Określenie referencyjnych cen operacyjnych dla wsparcia operacyjnego ma następować w oparciu o odrębne od dotychczasowego rozporządzenia wykonawcze do Ustawy o OZE.
Dla skorzystania z nowych przepisów przez wytwórców konieczne jest uzyskanie zaświadczenia od Prezesa URE albo potwierdzenia złożenia Prezesowi URE odpowiedniej deklaracji. Konieczne będzie także wydanie pozytywnej decyzji przez Komisję Europejską o zgodności pomocy publicznej przewidzianej w nowych przepisach z rynkiem wewnętrznym albo uznania przez Komisję Europejską, że zmiany przepisów nie stanowią nowej pomocy publicznej.
System wsparcia dla wytwórców biometanu
Zmiany w Ustawie o OZE wychodzą naprzeciw wskazywanej potrzebie stworzenia rynku biometanu, który ma być wprowadzany do sieci gazowych oraz wykorzystywany w transporcie.
Wytwórcy biogazu na potrzeby wytwarzania biometanu lub biometanu z biogazu będą podlegali obowiązkowi wpisu do nowego rejestru działalności regulowanej prowadzonego przez Prezesa URE.
Producenci biometanu z biogazu rolniczego będą musieli uzyskać wpis do rejestru wytwórców wykonujących działalność gospodarczą w zakresie biogazu rolniczego prowadzonego przez Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa (KOWR).
Wprowadzono system wsparcia dla wytwórców biometanu. Bazuje on na dopłatach do ceny rynkowej wzorowanej na systemie FIP. Dla uzyskania wsparcia konieczne jest otrzymanie zaświadczenia od Prezesa URE. Możliwe jest uzyskanie wsparcia przez 20 lat od pierwszego dnia sprzedaży biometanu objętego systemem wsparcia (maksymalnie jednak do 30 czerwca 2048 r.).
Znowelizowane przepisy ustawy Prawo energetyczne przewidują przy tym preferencje dla przyłączania instalacji wytwarzających biometan do sieci gazowej.
Gwarancje pochodzenia dla nowych źródeł
Rozszerzony został katalog gwarancji pochodzenia wydawanych przez Prezesa URE o gwarancje wydawane dla biometanu, ciepła albo chłodu, wodoru odnawialnego, biogazu i biogazu rolniczego.
Podmiot prowadzący rejestr gwarancji pochodzenia (aktualnie Towarowa Giełda Energii) zyskał nowe zadania w zakresie opracowania i publikacji na swojej stronie internetowej informacji o tzw. rocznym miksie energii resztkowej.
Inne zmiany
Nowelizacja Ustawy o OZE wprowadziła także szereg innych zmian, w tym m.in.:
- zmieniono definicję „hybrydowej instalacji OZE”,
- zmodyfikowano system wsparcia ciepła wytwarzanego w instalacjach OZE,
- wprowadzono monitorowanie umów typu PPA (Power Purchase Agreement),
- rozszerzono zakres obowiązków sprawozdawczych względem Prezesa URE,
- rozszerzono zakres kontroli przeprowadzanych przez Prezesa URE na podstawie ustawy OZE,
- ustanowiono Krajowy Punkt Kontaktowy ds. OZE, który ma być prowadzony przez ministra właściwego do spraw klimatu,
- zmodyfikowano przepisy dotyczące nakładania przez Prezesa URE kar pieniężnych.
Igor Bąkowski
Partner, radca prawny
E. igor.bakowski@bakowski.net.pl
