Sztuczna inteligencja (AI) to technologia przyszłości, która może diametralnie zrewolucjonizować gospodarkę i życie społeczne. W odpowiedzi na wymogi rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2024/1689 (AI Act), Polska przygotowuje przepisy regulujące systemy AI. Projekt ustawy, opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji, ma na celu stworzenie ram prawnych wspierających rozwój AI przy jednoczesnym zapewnieniu ochrony praw obywatelskich. Ministerstwo Cyfryzacji zakończyło prace nad projektem, który został przekazany do konsultacji społecznych, aby zebrać opinie obywateli, organizacji, firm i instytucji.
Etap legislacyjny
Obecnie projekt ustawy znajduje się na etapie konsultacji społecznych, który jest jednym z kluczowych etapów procesu legislacyjnego. Celem konsultacji jest zgromadzenie opinii od wszystkich zainteresowanych stron, takich jak przedsiębiorcy, instytucje naukowe, organizacje pozarządowe i inne podmioty, które mogą zostać objęte nowymi przepisami. Po zakończeniu tego etapu projekt zostanie skierowany do dalszych prac w Sejmie i Senacie, a następnie przekazany Prezydentowi do podpisu. Przewiduje się, że przepisy mogą wejść w życie w ciągu najbliższych kilku miesięcy, zgodnie z wymogami unijnego rozporządzenia AI Act. Aktualny stan prac nad projektem można śledzić na rządowej stronie legislacyjnej.
Sześć kluczowych rozwiązań zaproponowanych przez Ministerstwo Cyfryzacji
Ministerstwo Cyfryzacji w projekcie ustawy zaproponowało kompleksowe podejście do regulacji rozwoju sztucznej inteligencji, kładąc nacisk na sześć kluczowych rozwiązań, które mają wspierać bezpieczne oraz elastyczne wykorzystanie AI w Polsce:
- Powołanie Komisji Rozwoju i Bezpieczeństwa Sztucznej Inteligencji, czyli nowego organu kolegialnego, odpowiedzialnego za monitorowanie rynku AI, ocenę ryzyka oraz wsparcie przedsiębiorstw wdrażających technologie AI. Komisja będzie pełnić funkcję doradczą oraz kontrolną, dbając o bezpieczne funkcjonowania systemów AI.
- Rada Społeczna jako organ opiniodawczy, składający się z przedstawicieli organizacji pozarządowych, związków zawodowych oraz przedsiębiorców współkształtujących politykę AI w Polsce. Będzie także zapewniać szeroki udział społeczny w procesie regulacji i rozwoju tej technologii.
- Upowszechnienie stosowania systemów AI, w tym wysokiego ryzyka- projekt ustawy przewiduje wprowadzenie mechanizmów promujących korzystanie z technologii AI, w tym systemów wysokiego ryzyka. Piaskownice regulacyjne (sandboxy) umożliwią testowanie nowych rozwiązań w kontrolowanych warunkach, co przyspieszy ich wdrożenie na rynku, jednocześnie zapewniając odpowiedni nadzór.
- Interpretacje generalne i indywidualne dla firm: w celu zapewnia stabilność i przewidywalność działań przedsiębiorstw korzystających z technologii AI, ustawa umożliwia uzyskanie interpretacji zarówno generalnych, jak i indywidualnych. Pozwoli to firmom na lepsze dostosowanie swoich działań do obowiązujących przepisów, minimalizując ryzyko prawne związane z ich działalnością.
- Coroczna informacja o mocach obliczeniowych i zużyciu energii na potrzeby AI –
projekt ustawy wprowadza obowiązek publikowania corocznych raportów dotyczących mocy obliczeniowych oraz zużycia energii związanego z rozwojem technologii AI. Takie działanie ma wspierać zrównoważony rozwój, zwiększać przejrzystość oraz ułatwić lepsze planowanie inwestycji w infrastrukturę AI. - Rekomendacje najlepszych praktyk w wykorzystaniu AI –
Ministerstwo Cyfryzacji planuje również promowanie etycznych i efektywnych metod wdrażania sztucznej inteligencji poprzez publikację rekomendacji najlepszych praktyk. Mają one wspierać odpowiedzialnie wykorzystanie AI w różnych sektorach gospodarki.
Powierzenie nadzoru nad systemami AI Prezesowi UODO
Projekt ustawy zakłada powierzenie Prezesowi Urzędu Ochrony Danych Osobowych (UODO) nadzoru nad systemami sztucznej inteligencji wysokiego ryzyka. Szczególny nacisk położony zostanie na kontrolę systemów AI wykorzystywanych w obszarach takich jak: ściganie przestępstw, kontrola graniczna, wymiar sprawiedliwości oraz demokracja. Ponadto, Prezes UODO będzie nadzorował również systemy wymienione w załączniku III do rozporządzenia 2024/1689.
Nowe obowiązki Prezesa UODO mają zapewnić zgodność systemów AI o wysokim ryzyku z przepisami o ochronie danych osobowych i poszanowaniem praw obywateli. Kluczowe będą działania w zakresie transparentności oraz zabezpieczeniu tych systemów przed potencjalnymi nadużyciami.
Egzekwowanie przepisów i skargi
Projekt ustawy umożliwia składania skarg dotyczących naruszeń przepisów rozporządzenia 2024/1689, szczególnie w zakresie zakazanych praktyk związanych z wykorzystywaniem sztucznej inteligencji. Skargi te będą rozpatrywane przez Komisję Rozwoju i Bezpieczeństwa Sztucznej Inteligencji, która po przeanalizowaniu sprawy wyda stosowną decyzję. W sytuacji niezadowolenia z wyniku postępowania, skarżący będą mieli prawo odwołać się do Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w Warszawie, który został wybrany ze względu na swoje doświadczenie w obszarze technologii cyfrowych i nadzoru rynkowego.
Kary administracyjne
Projekt ustawy wprowadza administracyjne kary finansowe za naruszenie przepisów rozporządzenia, szczególnie w kontekście zakazanych praktyk opisanych w art. 5. Komisja Rozwoju i Bezpieczeństwa Sztucznej Inteligencji, pełniąca funkcję organu nadzorczego, będzie miała uprawnienia do nakładania takich kar, które będą podlegały egzekucji administracyjnej. Szczegółowe zasady dotyczące wysokości kar oraz przypadków, w których mogą być nałożone, zostaną określone w przepisach ustawy.
Podsumowanie
Nowe przepisy dotyczące sztucznej inteligencji w Polsce mają na celu ustanowienie jasnych ram prawnych, które wspierają rozwój tej technologii, jednocześnie dbając o ochronę praw obywateli i minimalizując związane z nią ryzyka. Ustawa, będąca odpowiedzią na inicjatywy Unii Europejskiej, takie jak AI Act, ma na celu uproszczenie procesu wdrażania AI. Dzięki tym przepisom przedsiębiorcy i instytucje publiczne zyskają stabilne i przewidywalne warunki prawne oraz wsparcie w dostosowaniu się do nowych wymagań, wynikających z unijnych regulacji.
Kuba Kościuch
Radca prawny
