Odpowiedzialność karna spółek kapitałowych

Podmioty prowadzące działalność gospodarczą mogą ponosić odpowiedzialność karną za czyny zabronione popełniane w ramach ich działalności, które mogą ich dotyczyć zarówno pośrednio, jak i bezpośrednio. Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary określa zakres takiej odpowiedzialności oraz konsekwencje dla podmiotów gospodarczych.

Kto jest uznawany za podmiot zbiorowy?

Podmiotem zbiorowym są osoby prawne, czyli  spółki kapitałowe, takie jak spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i akcyjne oraz spółki osobowe, czyli jawne, partnerskie, komandytowe i komandytowo-akcyjne. Podmiotem zbiorowym w rozumieniu ustawy są również spółki z udziałem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego lub ich związków.

Kiedy podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność karną?

Podmiot zbiorowy ponosi odpowiedzialność, gdy osoba fizyczna powiązana z nim, np. pracownik, menadżer, wspólnik, członek zarządu czy prokurent, popełni czyn zabroniony. Kluczowe jest przypisanie podmiotowi winy, która może wynikać z niewłaściwego rozdzielenia zadań, błędnego doboru osób na stanowiska, braku dostatecznego nadzoru lub niezachowania należytej staranności.

Jeśli przesłanki odpowiedzialności są spełnione, podmiot może podlegać sankcjom karnym, takim jak grzywna, zakaz prowadzenia określonej działalności, przepadek mienia czy wykluczenie z przetargów publicznych. Te sankcje mogą być szczególnie dotkliwe dla firm, dlatego eliminacja czynników ryzyka jest niezbędna.

Jakie czyny podlegają karze?

Do czynów podlegających karze należą: naruszenie obowiązków informacyjnych, bezprawne uzyskanie informacji, utrudnianie zapoznania się z informacją, przywłaszczenie autorstwa oraz przekupstwo. Wykrycie tych działań wśród pracowników na kluczowych stanowiskach, jest trudne i wymaga stałego ich nadzoru.

Przestępstwa środowiskowe

Od 1 września 2022 r. spółki mogą być ścigane są również za przestępstwa środowiskowe popełnione przez ich przedstawicieli, nawet jeśli nie doszło do prawomocnego skazania sprawcy. Przestępstwa te mogą dotyczyć m.in.: znacznego zanieczyszczenia środowiska, nielegalnego składowania odpadów oraz przemieszczania odpadów niebezpiecznych bez zezwoleń. Kary za te czyny mogą wynosić od 10 000 do nawet 5 000 000 złotych. Dodatkowo podmiot może być również ukarany m.in. zajęciem mienia, zakazem promocji działalności, zakazem korzystania z dotacji czy też zakazem ubiegania się o zamówienia publiczne.

Co może grozić firmom?

1. Ryzyko finansowe: wysokie kary pieniężne mogą poważnie wpłynąć na budżet firmy.
2. Zakaz promocji działalności: wiążę się z utratą szansy na nowych klientów.
3. Reputacja: wykluczenie z przetargów publicznych i upublicznienie wyroku może znacząco zaszkodzić reputacji podmiotu.

W jaki sposób uniknąć problemów?

W celu zmniejszenia ryzyka wystąpienia przestępstw zaleca się wprowadzenie takich czynności jak:

1. Przeprowadzanie audytów wewnętrznych, które pozwolą na szybsze wykrycie potencjalnych problemów;
2. Szkolenia pracowników, które zwiększają świadomość pracowników na temat zagrożeń;
3. Wdrożenie odpowiednich procedur compliance w celu zapewnienia zgodności działań organizacji z obowiązującym prawem.
4. Doradztwo prawne: bieżąca współpraca z doświadczonymi prawnikami pozwala na bieżące monitorowanie i zapobieganie problemom prawnym.

Podsumowanie

Ustawa o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione ma na celu nie tylko karanie, ale przede wszystkim zapobieganie przestępstwom w firmach. Przestrzeganie prawa oraz nadzór nad pracownikami są kluczowe dla każdej organizacji. Prewencja jest zawsze lepsza niż leczenie skutków, dlatego warto zainwestować w odpowiednie mechanizmy zabezpieczające, a współpraca z doświadczoną kancelarią może znacznie zminimalizować ryzyko prawne i pomóc uniknąć negatywnych konsekwencji wynikających z naruszenia przepisów ustawy.