Skip to main content

24 czerwca 2024 r. w Dzienniku Ustaw opublikowano ustawę z dnia 14 czerwca 2024 roku o ochronie sygnalistów. Ustawa wchodzi w życie z dniem 25 września 2024 roku, a wyjątek stanowią przepisy o zgłoszeniach zewnętrznych, które wejdą w życie  25 grudnia.

Przepisy ustawy obejmą zarówno jednostki sektora publicznego (z wyjątkiem organizacyjnych jednostek gminy lub powiatu, które liczą mniej niż 10 000 mieszkańców), jak i przedsiębiorstwa prywatne zatrudniające co najmniej 50 osób (z wyłączeniem podmiotów podlegających regulacjom AML). Podmioty te są zobligowane do wdrożenia procedur zgłoszeń dotyczących naruszeń prawa, w tym systemów przyjmowania zgłoszeń, prowadzenia działań następczych, takich jak postępowania wyjaśniające, oraz zapewnienia ochrony sygnalistom.

Kto może zostać sygnalistą?

Sygnalistą może być osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą, w tym:

  • pracownik;
  • pracownik tymczasowy;
  • osoba świadcząca pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej;
  • przedsiębiorca;
  • prokurent;
  • akcjonariusz lub wspólnik;
  • członek organu osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nieposiadającej osobowości prawnej;
  • osoba świadcząca pracę pod nadzorem i kierownictwem wykonawcy, podwykonawcy lub dostawcy, w tym na podstawie umowy cywilnoprawnej;
  • stażysta;
  • wolontariusz;
  • praktykant;
  • funkcjonariusz Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej;
  • żołnierz;
  • były pracownik.

Przedmiot zgłoszenia

Zgłoszenie może dotyczyć działania lub zaniechania, które jest niezgodne z prawem lub ma na celu obejście prawa. Przepisy ustawy określają, że zgłoszenia mogą dotyczyć naruszeń prawa w organizacji, w tym:

  1. korupcji;
  2. zamówień publicznych;
  3. usług, produktów i rynków finansowych;
  4. przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu;
  5. bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami;
  6. bezpieczeństwa transportu;
  7. ochrony środowiska;
  8. ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego;
  9. bezpieczeństwa żywności i pasz;
  10. zdrowia i dobrostanu zwierząt;
  11. zdrowia publicznego;
  12. ochrony konsumentów;
  13. ochrony prywatności i danych osobowych;
  14. bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych;
  15. interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej;
  16. rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym publicznoprawnych zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prawnych;
  17. konstytucyjnych wolności i praw człowieka i obywatela – występujące w stosunkach jednostki z organami władzy publicznej i niezwiązane z dziedzinami wskazanymi w pkt 1–17.

Odpowiedzialność karna sygnalisty

Sygnalista, który dokonuje zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, mając świadomość, że naruszenie prawa nie miało miejsca, może podlegać odpowiedzialności karnej. Za takie działanie grozi kara grzywny, ograniczenia wolności lub pozbawienia wolności do 2 lat. Osoba, która poniosła szkodę w wyniku fałszywego zgłoszenia sygnalisty, ma prawo domagać się odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych.

Obowiązki pracodawcy

Podstawowym obowiązkiem pracodawcy wynikającym z ustawy jest wdrożenie procedur dotyczących zgłoszeń naruszeń prawa. Procedury te powinny obejmować systemy przyjmowania zgłoszeń, prowadzenie działań następczych, takich jak postępowania wyjaśniające, oraz zapewnienie ochrony sygnalistom.

Pracodawca musi uruchomić co najmniej jeden kanał zgłoszeń wewnętrznych, umożliwiający dokonywanie zgłoszeń w formie pisemnej lub ustnej. Procedura powinna być dostosowana do potrzeb i charakteru pracy w danym zakładzie pracy, aby zapewnić najbardziej efektywny przepływ informacji.

Zgłoszenia ustne mogą być składane telefonicznie lub podczas bezpośredniego spotkania, które powinno zostać wyznaczone w terminie 14 dni od zgłoszenia wniosku przez sygnalistę.

Zgłoszenia pisemne można składać w formie papierowej, umieszczając je w skrzynce na terenie zakładu pracy w miejscu nieobjętym monitoringiem lub przesyłać za pośrednictwem operatora pocztowego. Zgłoszenia mogą być również składane elektronicznie na dedykowany adres e-mail lub za pomocą zewnętrznej aplikacji. Decyzja o przyjmowaniu i rozpatrywaniu zgłoszeń anonimowych należy do pracodawcy.

Procedury zgłoszeń wewnętrznych powinny być ustalane we współpracy z zakładową organizacją związkową albo przedstawicielami pracowników. Pracodawca powinien powołać zespół odpowiedzialny za prowadzenie postępowań wyjaśniających lub upoważnić podmiot zewnętrzny do obsługi zgłoszeń w organizacji na podstawie umowy.

Podsumowując, pracodawca jest odpowiedzialny za:

  1. wdrożenie procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych (w tym przeprowadzenie konsultacji ze związkami zawodowymi lub przedstawicielami osób świadczących pracę),
  2. uruchomienie kanału zgłoszeń,
  3. prowadzenia rejestru zgłoszeń wewnętrznych,
  4. powołanie zespołu do prowadzenia postępowań wyjaśniających w zakresie zgłoszonych nieprawidłowości,
  5. zapewnienie ochrony sygnaliście, w tym w zakresie w zakresie ochrony danych osobowych.

Odpowiedzialność karna pracodawcy

Brak ustanowienia procedur zgłoszeń wewnętrznych może skutkować nałożeniem na pracodawcę kary grzywny. Sankcje karne są również przewidziane za niepożądane działania wobec sygnalistów, takie jak uniemożliwienie lub istotne utrudnienie dokonania zgłoszenia, podejmowanie działań odwetowych przez pracodawcę, czy ujawnienie tożsamości sygnalisty.

Pracodawca może także ponieść odpowiedzialność cywilnoprawną, gdy sygnalista dochodzi odszkodowania lub zadośćuczynienia. W przypadku zwolnienia sygnalisty z pracy, ma on prawo domagać się przywrócenia do pracy lub odszkodowania, jeśli zgłoszone przez niego informacje okazały się zasadne i mogły zapobiec czynowi zabronionemu lub przyspieszyć jego wykrycie.

 

Przygotowaliśmy aplikację Rodomaster – Sygnaliści, która umożliwia dokonywanie zgłoszeń przez sygnalistów, zapewniając im pełną ochronę oraz umożliwiając efektywne zarządzanie zgłoszeniami. Zapraszamy do zapoznania się z ofertą naszej kancelarii dotyczącą przygotowania i wdrożenia dokumentacji w zakresie ochrony sygnalistów oraz obsługi ich zgłoszeń.

Zuzanna Łaganowska

Partner, radca prawny

E. zuzanna.laganowska@bakowski.net.pl

Tel. 606 134 082

Zuzanna Łaganowska

Partner, radca prawny