Dnia 22 sierpnia 2023 r. Prezydent RP podpisał ustawę z dnia 16 sierpnia 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks Spółek Handlowych oraz niektórych innych ustaw („Ustawa”), która weszła w życie 15 września 2023 r.
Nowa regulacja wprowadza znaczące zmiany w zakresie reorganizacji (związane z łączeniem, podziałem i przekształceniem) spółek, zarówno na poziomie krajowym, jak i transgranicznym oraz ma na celu implementację dwóch dyrektyw Parlamentu Europejskiego i Rady (UE):
- dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1151 z dnia 20 czerwca 2019 roku zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do stosowania narzędzi i procesów cyfrowych w prawie spółek;
- dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2121 z dnia 27 listopada 2019 roku, zmieniającej dyrektywę (UE) 2017/1132 w odniesieniu do transgranicznego przekształcenia, łączenia i podziału spółek.
Omawiane zmiany mają również na celu realizację unijnej swobody przedsiębiorczość sformułowanej w art. 49 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz uniknięcie jej ograniczania przez poszczególne regulacje krajowe, co miało przejaw m.in. w wyroku TSUE z dnia 25 października 2017 r. (C-106/16), sprawie Polbud – Wykonawstwo sp. z o.o. w likwidacji.
Zmiany w reorganizacji spółek
Zmiany objęte ustawą dotyczą zarówno reorganizacji krajowych, jak i transgranicznych spółek.
Połączenie przez przejęcie
Zaczynając od nowych regulacji wprowadzono nową uproszczoną procedurę łączenia spółek zarówno krajowych, jak i transgranicznych (połączenie przez przejęcie). Pozwala ona na połączenie spółek tzw. „sióstr” tj. spółek, w których zgodnie z art. 5151 KSH:
- gdy jeden wspólnik posiada bezpośrednio lub pośrednio wszystkie udziały lub akcje w łączących się spółkach;
- wspólnicy łączących się spółek posiadają udziały lub akcje w tej samej proporcji we wszystkich łączących się spółkach;
bez przyznania udziałów albo akcji spółki przejmującej („bez emisyjnie”). Podczas łączenia się spółek, w których wspólnikiem jest ten sam podmiot, jedna ze spółek przenosi swój majątek (aktywa i pasywa) na rzecz spółki przejmującej bez potrzeby przeprowadzania postępowania likwidacyjnego oraz emisji udziałów lub akcji (podwyższenia kapitału zakładowego) oraz łączących się z tym obowiązków jak: ustalenie stosunku wymiany udziałów lub akcji, o którym mowa w art. 499 KSH, sporządzenia zarządu uzasadniającego połączenie, poddanie planu połączenia badaniu przez biegłego czy też podjęcie przez spółkę przejmowaną uchwały o połączeniu z spółką przejmującą.
Podział przez wyodrębnienie
Kolejną nowością jest wprowadzenie podziału przez wyodrębnienie, który umożliwia zarówno podział przy reorganizacji krajowej jak i transgranicznej. Procedura ta umożliwia przeniesienie majątku spółki dzielonej na rzecz już istniejącej lub nowej spółki w zamian za udziały spółki istniejącej lub nowej zawiązanej, które miałyby zostać przyznane spółce dzielonej (nie jej wspólnicy jak w przypadku podziału przez wydzielenie) – należy zwrócić tutaj uwagę, iż przy podziale transgranicznym przeniesienie, o którym mowa może mieć miejsce tylko na rzecz istniejącej już spółki.
Taki rodzaj podziału może posłużyć, jako alternatywa dla aportów działalności (zorganizowanej części przedsiębiorstwa), umożliwiając jednocześnie sukcesję uniwersalną praw i obowiązków związanych z przenoszoną działalnością.
Objęcie zmianami spółki komandytowo-akcyjnej
Zmianami objęto również spółkę komandytowo-akcyjną, która obecnie nie cieszy się już taką popularnością. Zgodnie z obowiązującą już ustawą uwzględniono ją we wszystkich procesach reorganizacyjnych, które przewiduje KSH. Zatem Spółka ta może być zarówno spółką przejmowaną jak i przejmująca w połączeniu krajowym jak i transgranicznym, a także pełnić rolę nowej spółki na potrzeby takiego połączenia (przyznano jej pełną zdolność podziałową i łączeniową).
Przeniesienie Siedziby za Granicę: Uproszczenia dla Przedsiębiorców
Kolejną istotną zmianą związaną również z wyrokiem TSUE z dnia 25 października 2017 r. (C-106/16), sprawie Polbud – Wykonawstwo sp. z o.o. w likwidacji jest zniesienie w KSH wymóg przeprowadzenia postępowania likwidacyjnego w związku z dokonywaniem przez spółkę przekształcenia transgranicznego, co umożliwia przeniesienie siedziby spółki za granicę w ramach Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego bez konieczności przeprowadzania postępowania likwidacyjnego lub rozwiązania spółki.
Zabezpieczenie pozycji wspólników oraz wierzycieli, ochrona pracowników
Zmiany obejmują również wprowadzenie mechanizmów mających na celu zabezpieczenie pozycji wspólników oraz wierzycieli jak i ochronę pracowników spółek objętych reorganizacją.
Po pierwsze, zgodnie z art. 5163 §2 KSH wspólnicy, wierzyciele i przedstawiciele pracowników łączącej się spółki, a w braku takich przedstawicieli – pracownicy, mogą złożyć spółce uwagi dotyczące planu połączenia transgranicznego, co najmniej na pięć dni roboczych przed datą zgromadzenia wspólników albo walnego zgromadzenia podejmującego uchwałę w przedmiocie połączenia (powinni zostać o tym poinformowani przez spółki biorące udział w połączeniu).
Kolejną zmianą związaną z powyższą jest obowiązek wskazania adresu strony internetowej, na której bezpłatnie udostępniane są dokumenty dotyczącymi reorganizacji zgodnie z art. 5164 KSH.
Również zarząd spółek biorących udział w reorganizacji zobowiązany został do sporządzenia sprawozdania dla wspólników i pracowników wyjaśniające podstawy prawne i uzasadniające ekonomiczne aspekty połączenia transgranicznego, w tym wyjaśniające skutki tego połączenia dla pracowników oraz dla przyszłej działalności spółki na mocy art. 5165 KSH.
Kontynuując wierzyciele spółki, która zamierza dokonać reorganizacji transgranicznej w terminie jednego miesiąca od ujawnienia lub udostępnienie planu przekształcenia, podziału lub połączenia posiadają obecnie możliwość zwrócenia się do odpowiedniego organu o ustanowienie zabezpieczenia ich roszczeń. Wspomnieć należy, iż w przypadku roszczeń, które pojawiły się jeszcze przed planem podziału, połączenia lub przekształcenia wierzyciele w terminie dwóch lat od daty podziału, połączenia lub przekształcenia, mają możliwość dochodzenia ich roszczeń także w państwie, w którym spółka była zarejestrowana przed reorganizacją transgraniczną.
W kwestii ochrony wierzycieli również objęto solidarną odpowiedzialnością za zobowiązania przypisane w planie podziału spółce przejmującej lub spółce nowo zawiązanej spółka dzielona oraz pozostałe spółki, na które został przeniesiony majątek spółki dzielonej, odpowiadają solidarnie przez trzy lata od dnia ogłoszenia o podziale. Odpowiedzialność ta jest ograniczona do wartości aktywów netto przyznanych każdej spółce w planie podziału. Jednakowo uregulowano odpowiedzialność za zobowiązania w wyniku innych procesów reorganizacyjnych transgranicznych (połączeń i przekształceń).
Kontrola procesów transgranicznych
Sądy rejestrowe zostały zobowiązane do kontroli legalności procesów reorganizacyjnych transgranicznych poprzez wydawanie zaświadczenia o zgodności reorganizacji transgranicznej z prawem polskim danej procedury po uprzedniej opinii Szefa Krajowej Administracji Skarbowej tj. należy złożyć wniosek o wydanie opinii Szefa Krajowej Administracji Skarbowej (KAS), który wyda opinię, czy zachodzi uzasadnione przypuszczenie, że dany transgraniczny proces reorganizacyjny może:
- być unikaniem opodatkowania w rozumieniu art. 119a § 1 Ordynacji podatkowej lub
- być nadużyciem prawa w rozumieniu art. 5 ust. 5 ustawy o VAT lub
- być przedmiotem decyzji, która została wydana z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Wniosek o wydanie opinii podlega opłacie w wysokości 50% kwoty minimalnego wynagrodzenia za pracę obowiązującego w dniu złożenia wniosku.
Sąd rejestrowy powinien wydać zaświadczenie w terminie 3 miesięcy od dnia wypływu wniosku (termin może ulec wydłużeniu o kolejne 3 miesiące w szczególnych przypadkach) i umieścić odpowiednią wzmiankę o operacji transgranicznej w rejestrze.
Integracja rejestrów
Wymienienia wymaga również zmiana w ustawie o Krajowym Rejestrze Sądowy wprowadzająca możliwość integracji rejestrów w celu ułatwienia wymiany informacji przez organy. Zmiana ma na celu przyśpieszenie oraz ułatwienie postępowań transgranicznych. Przed zmianą informacja dotycząca rejestracji połączenia transgranicznego była przekazywana przez sąd lub organ właściwy dla spółki przejmującej, która miała posłużyć wykreśleniu spółki przejmowanej z rejestru. Jednakże w rzeczywistości proces ten nie był wystarczająco płynny, co przedłużało cały proces. System integracji rejestrów KRS z założenia ma upłynnić ten proces oraz umożliwić udostępnianie dokumentów i danych dotyczących reorganizacji takich, jak plany reorganizacji, czy też umożliwić pozyskiwanie dodatkowych informacji z tym związanych.
Podsumowanie
Wprowadzone zmiany wpływają na procesy reorganizacyjne zarówno na poziomie krajowym, jak i transgranicznym. Mają one na celu wzmocnienie przedsiębiorców na wszystkich rynkach krajowych państw członkowskich (wewnętrznym rynku UE) oraz zrównanie ich pozycji biznesowej. Zmiany te były konieczne i powinny wpłynąć na usprawnienie działania spółek na poziomie krajowym, jak i transgranicznym. Wprowadzona nowelizacja ma również na celu zwiększenie ochrony dla wierzycieli, wspólników (w szczególności mniejszościowych) oraz pracowników, a także umożliwienie szerszej weryfikacji legalności transgranicznych procesów reorganizacyjnych. Niestety, część zmian jak konieczności uzyskania opinii szefa KAS należy ocenić negatywnie, ponieważ przyczyniają się do wydłużenia procesów reorganizacyjnych. Zgodnie z czym, w przyszłych procesach transformacyjnych należy uwzględnić wprowadzone nowości.
Kuba Kościuch
Radca prawny
