Beneficjenci Rzeczywiści

Od 13 października 2019 r. wiele podmiotów musi ujawniać dane swoich beneficjentów rzeczywistych w Centralnym Rejestrze Beneficjentów Rzeczywistych (CRBR). Czym jest CRBR? Jakie dane są w nim zbierane? Kto jest zobowiązany do dokonywania w nim zgłoszeń? Co muszą zrobić nowo powstające podmioty? O czym powinny pamiętać podmioty już się w nim znajdujące? Co w przypadku wątpliwości? Jakie kary przewidziano w przypadku nieprawidłowego zgłoszenia lub jego braku? O tym poniżej.

Czym jest CRBR?

Centralny Rejestr Beneficjentów Rzeczywistych to system, w którym zbierane i przetwarzane są informacje o osobach sprawujących bezpośrednią lub pośrednią kontrolę nad spółką oraz osobach uprawnionych do dokonywania w nim zgłoszeń na podstawie ustawy z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu („ustawa AML”).

Głównym celem CRBR jest przeciwdziałanie praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu. Posiadanie dokładnych i aktualnych danych o beneficjentach rzeczywistych ma w tym kontekście kluczowe znaczenie, ponieważ umożliwia kontrolę informacji również przez społeczeństwa oraz powiększa zaufanie do uczestników obrotu gospodarczego oraz instytucji rynku finansowego.

W CRBR udostępnione zostały dane beneficjentów rzeczywistych w zakresie:

• imię i nazwisko,
• obywatelstwo,
• numer PESEL albo datę urodzenia w przypadku osób nieposiadających numeru PESEL,
• państwo zamieszkania,
• wielkość i charakter udziału lub przysługujących uprawnień.

Natomiast w odniesieniu do podmiotu należy podać:

• nazwę (firmę),
• formę organizacyjna (np. spółka z ograniczoną odpowiedzialnością),
• siedzibę,
• numer KRS,
• numer NIP.

Oświadczenie o beneficjencie rzeczywistym do CRBR składają osoby uprawnione do reprezentacji podmiotu dokonującego zgłoszenia, zgodnie z przyjętymi zasadami reprezentacji. Odpowiadają one za poprawność danych pod rygorem odpowiedzialności karnej. Nowe podmioty muszą się zgłosić do CRBR w terminie 14 dni roboczych od dnia wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego (KRS), natomiast w odniesieniu do zmiany danych należy ją zgłosić w ciągu 14 dni od dnia jej powstania.

Ważne jest aby pamiętać, iż podmiotu w stanie likwidacji lub upadłości nie są zwolnione z obowiązku dokonywania zgłoszenia do CRBR.

Co grozi w przypadku nieprawidłowego zgłoszenia lub jego braku?

Brak zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego w wyznaczonym terminie lub podanie danych niezgodnych ze stanem faktycznym może spowodować ukaranie podmiotu przez Krajową Administrację Skarbową karą pieniężną do wysokości 1 mln zł zgodnie z ustawą AML.

Przy określeniu wymiaru kary brane są pod uwagę takie kryteria jak np. rodzaj naruszenia. Jeśli zgłoszenie było opóźnione to wysokość kary powinna być niższa, niż gdy zgłoszenia w ogóle nie dokonano. Kara w przypadku niezgodności zgłoszenia ze stanem rzeczywistym również powinna być niższa niż w przypadku jego braku, przy czym pod uwagę należy brać intencje osoby dokonującej zgłoszenia.

Zauważyć należy, iż osoba dokonująca zgłoszenia ponosi odpowiedzialność karną za fałszywe oświadczenia oraz odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną brakiem zgłoszenia, jego nieprawidłowością lub opóźnieniem.

Co więcej beneficjent rzeczywisty również jest zobowiązaniem do dostarczenia niezbędnych informacji do dokonania zgłoszenia podmiotowi zobowiązanemu, którego naruszenie może skutkować nałożeniem na niego kary do 50.000 zł.

Kto musi ujawniać dane w CRBR?

Podmiotami zobowiązanymi do dokonywania zgłoszeń są:

• spółki jawne,
• spółki komandytowe,
• spółki komandytowo-akcyjne,
• spółki z ograniczoną odpowiedzialnością,
• proste spółki akcyjne,
• spółki akcyjne, z wyjątkiem spółek publicznych w rozumieniu ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych,
• spółki partnerskie,
• europejskie zgrupowania interesów gospodarczych,
• spółki europejskie,
• spółdzielnie,
• spółdzielnie europejskie,
• stowarzyszenia podlegających wpisowi do Krajowego Rejestru Sądowego,
• trusty (w rozumieniu ustawy AML), których powiernicy lub osoby zajmujące stanowiska równoważne:
  • mają miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub
  • nawiązują stosunki gospodarcze lub nabywają nieruchomość na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w imieniu lub na rzecz trustu.

Zaznaczyć należy, iż obowiązek zgłoszenia do CRBR nie dotyczy spółek zagranicznych, które są zarejestrowane w KRS i prowadzą działalność w Polsce w formie oddziału. Obowiązkiem zgłoszenia do CRBR nie są obciążone również spółki cywilne oraz jednoosobowe działalności gospodarcze.

Kim jest beneficjent rzeczywisty?

Beneficjentem rzeczywistym jest zawsze osoba lub osoby fizyczne, które w sposób faktyczny (bezpośrednio lub pośrednio) sprawuje pełnią władzę (kontrolę) nad danym podmiotem poprzez posiadane uprawnienia, które wynikają z okoliczności prawnych lub faktycznych. Beneficjent rzeczywisty, dzięki swoim uprawnieniom, może wywierać decydującego wpływu na czynności albo działania podejmowane przez dany podmiot.

Przy ustalaniu osoby lub osób będących beneficjentem rzeczywistym każdy podmiot zobowiązany dokonuje tego ustalenia samodzielnie. Należy tego dokonać biorąc pod uwagę obiektywne i ogólnodostępne źródła informacji, wszelkich dostępnych danych związanych z działalnością spółki, pochodzących również z rejestrów, statutu lub umowy, na przykład z umowy spółki.

Beneficjent rzeczywisty w spółce kapitałowej

Beneficjentami rzeczywistymi w osobach prawych będących spółkami kapitałowymi są:

• udziałowcy albo akcjonariusze posiadający prawo własności więcej niż 25% ogólnej liczby udziałów lub akcji w danej spółce

Przykład: Mamy spółkę akcyjną w której jest trzech akcjonariuszy, z których akcjonariusz nr 1 posiada 55% akcji, akcjonariusz nr 2 posiada 20% akcji, a akcjonariusz nr 3 posiada 25% akcji. W takim przypadku beneficjentem rzeczywistym w tej spółce będzie tylko akcjonariusz nr 1.

• osoby dysponujące więcej niż 25% ogólnej liczby głosów w organie stanowiącym spółki, również, jako zastawnicy albo użytkownicy lub na podstawie innych porozumień z osobami uprawnionymi do głosu

Przykład: Mamy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością, w której jest pięciu wspólników o równej wielkości udziałów w spółce. Wspólnik nr 1 dodatkowo wykonuje prawo głosu, co do 50% posiadanych przez wspólnika nr 2 w spółce (10% udziałów w spółce). Beneficjentem rzeczywistym w tej spółce będzie w takim razie wyłącznie wspólnik nr 1.

• osoby sprawujące kontrolę nad spółką lub spółkami, którym łącznie przysługuje prawo własności więcej niż 25 % ogólnej liczby udziałów lub akcji.

Mamy spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością A w której wspólnik nr 1 posiada 55% udziałów. Spółka A z kolei posiada 65% udziałów w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością B. Wspólnik nr 1 jest, zatem beneficjentem rzeczywistym w Spółce A oraz spółce B.

W przypadku braku

• osoba fizyczna sprawującą kontrolę nad klientem poprzez posiadanie w stosunku do tej osoby prawnej uprawnień, o których mowa w art. 3 ust. 1 pkt 37 ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 2019 r. poz. 351), tj. uprawnień podmiotu dominującego.
• osoba fizyczna zajmująca wyższe stanowisko kierownicze (np. prezes, członek zarządu) w przypadku udokumentowanego braku możliwości ustalenia lub wątpliwości co do tożsamości osób fizycznych określonych powyżej oraz w przypadku niestwierdzenia podejrzeń prania pieniędzy lub finansowania terroryzmu.

Beneficjent rzeczywisty w spółce osobowej

Beneficjentem rzeczywistym w spółce osobowej jest osoba fizyczna lub osoby fizyczne, które dzięki posiadanym uprawnieniom, wynikającym z uwarunkowań prawnych lub faktycznych, sprawują bezpośrednio lub pośrednio kontrolę nad spółką w praktyce jest to każdy wspólnik spółki uprawniony do jej reprezentacji na podstawie umowy spółki oraz zgodnie z wpisem w KRS.

Beneficjent rzeczywisty w fundacji

Beneficjentami rzeczywistymi w fundacji są:

• fundatorzy,
• inwestorzy,
• nadzorcę (jeśli został ustanowiony),
• inne osoby sprawujące kontrolę nad fundacją.

W ramach zgłoszenia należy również przeanalizować zgłoszenie beneficjentów fundacji, którzy nie w każdym przypadku będą podlegać zgłoszeniu.

Beneficjent rzeczywisty w stowarzyszeniu

Beneficjentami rzeczywistymi w stowarzyszeniu są osoby zajmujące wyższe stanowiska kierownicze, czyli członkowie zarządu.

Niemniej jednak w tym przypadku należy dokonać analizy czy np. ze względu na pozastatutowe porozumienia między członkami kontrola nad stowarzyszeniem nie należy do konkretnej grupy osób, które to należałoby wskazać jako beneficjentów rzeczywistych.

Beneficjent rzeczywisty trustu

Beneficjentami rzeczywistymi trustu są:

• założyciel
• powiernik
• nadzorca, jeśli został ustanowiony,
• faktyczny właściciel pobierający korzyści
• inna osoba sprawująca kontrolę nad trustem.

Beneficjent rzeczywisty w funduszu inwestycyjnym

W przypadku funduszu inwestycyjnego informacja o uczestniku funduszu objęta jest tajemnicą zawodową na podstawie ustawy z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych i zarządzaniu alternatywnymi funduszami inwestycyjnymi. W związku z tym jako beneficjenta rzeczywistego funduszu inwestycyjnego należy osoba fizyczna zajmująca wysokie stanowisko kierownicze w tym podmiocie.

Warto zauważyć, że w doktrynie występuje też pogląd, iż tajemnica zawodowa nie powinna mieć zastosowania, a w związku z tym to osoba fizyczna posiadająca ponad 25 % udziałów w funduszu powinna zostać wskazana jako jego beneficjent rzeczywisty.

Podsumowanie

Podsumowując, w artykule przybliżone zostało funkcjonowanie CRBR oraz proces zgłoszenia beneficjenta rzeczywistego, który może być w praktyce bardzo problematycznym zadaniem np. w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością gdzie wspólnikami są inne spółki oraz biorąc pod uwagę zapisy ustawy należy dołożyć należytej staranności przy określeniu beneficjentów rzeczywistych aby uniknąć ewentualnych dotkliwych sankcji. W celu poprawnego zgłoszenia warto skontaktować się z profesjonalistą, który pomoże w prawidłowym określeniu beneficjenta.